Menu
  1. Chính trị
  2. Văn hóa
  3. Nghệ thuật
  4. Giải trí
  5. Du lịch
  6. Thể thao
  7. Gia đình
  8. Kinh tế
  9. Ẩm thực
  10. Đời sống
  11. Nhịp sống số
  12. Pháp luật
  13. Thế giới

Chính trị

19 Tháng Ba 2024

Viết để trả nghĩa quê hương

Thứ Sáu 30/10/2020 | 10:56 GMT+7

VHO- Từ một giáo viên Tâm lý - Giáo dục của Trường CĐ Sư phạm Nghệ An, ông xin nghỉ hưu sớm để toàn tâm sáng tác, sưu tầm, nghiên cứu văn hóa, phong tục các dân tộc thiểu số. Với ông “viết xen kẽ nghiên cứu là một thú vui kỳ lạ”.

 Nhà văn La Quán Miên

Ông là nhà văn La Quán Miên (tên thật là Quán Vi Miên), quê ở bản Chiêng Đôn, xã Châu Quang, huyện Quỳ Hợp, miền tây Nghệ An.

Chân trời ước vọng của tuổi thơ

Ông bộc bạch: “Năm nay mình 69 tuổi mà việc sáng tác, sưu tầm, nghiên cứu vẫn đang chồng chất bởi tư liệu của đồng bào dân tộc Thái, Thổ, H’Mông, Khơ Mú, Ơ Đu... ở Nghệ An đang còn mênh mông lắm”.

Ngay từ khi mới biết đọc biết viết là cậu bé Miên đã biết “tầm” sách. Hồi đó, hiệu sách Nhân Dân dưới Nghĩa Đàn cách xa bản Chiêng Đôn những 50 cây số, nhưng khi biết có sách mới về là mờ sáng cậu bé Miên đã rủ bạn đèo nhau bằng xe đạp xuống mua cho kì được, đến tối mịt mới về đến bản. “Sách mở ra trước tâm hồn trẻ thơ nơi góc rừng xa xôi này một chân trời mới lạ. Tâm trí tôi vẫn còn nhớ như in cảm giác bồi hồi khi ôm cuốn sách bé thơm mùi giấy mới trước ngực”, ông kể.

Ngày ấy, cậu bé ở bản Chiêng Đôn đã biết ghi lại những câu chuyện do già làng kể bởi truyện nào cũng hay và lạ. Những đêm “bám càng” theo người lớn để nghe ké mấy điệu hát Nhuôn, hát Xuối, hát Lăm rồi đánh cồng, nhảy sạp, thổi khèn... kể cả đám cưới, đám tang, tất cả đều khiến tâm hồn cậu học trò nhỏ rung động và cậu đã cẩn thận ghi lại hết những câu hát, cách diễn xướng và phong tục bản mường. Cả tuổi thơ cậu chỉ đau đáu với sự tò mò và câu hỏi chưa có lời giải: “Không hiểu những câu chuyện kì lạ ấy có thật hay không”. Ngày tháng dần trôi, bao câu chuyện cũ thôi thúc chàng trai mới mười tám đôi mươi lục từng cuốn vở cũ ra để viết thành Hổ báo thù; Tình yêu của hổ; Hai người trở về bản... mang đậm màu sắc dân gian.

Niềm đam mê đó tiếp tục đeo đuổi chàng sinh viên trường Sư phạm miền núi Nghệ An những năm 1969-1972. Đang say viết thì thiếu hụt vốn sống. Đây lại là bước ngoặt của chàng sinh viên Trường ĐH Ngoại ngữ Hà Nội (1982) khi anh đạt điểm ưu kỳ thi đi du học ở trường ĐH Vongagrát (Liên Xô cũ). Những kì nghỉ hè, nghỉ đông, anh đóng cửa phòng ngồi dịch những tác phẩm văn học nổi tiếng viết bằng tiếng Nga ra tiếng Việt. Đây là vốn kiến thức mới giúp anh có thêm kinh nghiệm để về áp dụng cho công tác nghiên cứu vốn cổ và phong tục tập quán các dân tộc thiểu số ở mường Khủn Tinh rộng lớn quê anh.

 Một số cuốn sách đã xuất bản của nhà văn La Quán Miên

Nơi nào có “mỏ” là đến

Sinh ra, lớn lên trong cái nôi văn hóa bản mường nên La Quán Miên hiểu già làng, thầy mo là một “kho” tư liệu cổ phong phú, sống động. Họ là những trí thức thứ thiệt của người Thái. Quyết định về hưu sớm, La Quán Miên có nhiều thời gian rong ruổi khắp các bản làng mà ông biết ở đó có “mỏ” văn hóa dân gian qua những hoạt động và văn bản của người bản địa để sưu tầm, nghiên cứu và viết sách. Những mo hồn, mo vía đã làm tư liệu nền cấu thành những sử thi, truyện thơ dân gian nặng kí của ông. Cuốn Khủn Chưởng - Sử thi Thái dày gần 1.000 trang; Mo hồn (mo tang lễ), Mo vía (mo buộc vía) cũng ngót nghét 1.000 trang được ông xem như “nguồn sữa mẹ” nuôi dưỡng sự nghiệp sáng tác, sưu tầm, nghiên cứu của mình. Ông quan niệm: “Cuộc sống của bản mường tuy nghèo nhưng nhờ đức tính thật thà và những nét rất riêng của người miền núi, vẫn tỏa sáng vẻ đẹp diệu kỳ. Tôi cảm tình với những người dân bình dị, đó là những nhân vật nhỏ bé nhưng nếu nhà văn có “bộ lọc kí ức” tinh tế và lối viết chân thực, sống động thì cuộc đời của họ sẽ để lại dấu ấn thú vị đậm nét trong lòng bạn đọc”.

Vào bản xa, người ta thích tìm rượu uống còn ông rẽ lối đi tìm thầy mo để nghe kể chuyện, tìm kiếm tư liệu. Thấy trẻ con hát đồng dao là ông “sấn” vào chơi như thêm một lần sống lại thời trẻ để viết cho tuổi thơ. Cuốn Đồng dao Thổ, Thái ra đời từ những lần đi điền dã như thế. Ông bảo, viết là để trả nghĩa quê hương, nơi đã sinh ra và nuôi dưỡng mình, nên những câu chuyện về phong tục cưới, tang lễ, câu đố, đồng dao, sử thi, truyện cổ, như Vùng đất hoa Cờ Mạ, Lai Khủn Chưởng/ Truyện Khun Chương, Tục ngữ Thái giải nghĩa, Mường Bôn huyền thoại, Chim Yểng, Trời đỏ, Đẻ giấu... cùng với những truyện Xuống núi, Trông mường, Đám cưới trên núi, Con đường bản Đôn cứ lần lượt ra đời từ năm 1996. Cuốn Văn hóa dân gian dân tộc Thổ dày 282 trang do NXB Văn hóa - Thông tin ấn hành năm 2013 là ước nguyện “trả ơn dân bản đã cưu mang mình thời chiến tranh để đi dạy chữ cho con em vùng cao”.

Ông nói: “Càng già thì càng yêu, càng già thì duyên đời càng nhiều nên sau sáng tác, sưu tầm ông chuyển sang viết nghiên cứu để làm cho chất văn về người miền núi sâu đậm hơn”. Nói đoạn, ông vào mở máy vi tính “khoe” với tôi những trang nghiên cứu về người Thái Nghệ An, người Thái Tây Bắc với những tín ngưỡng còn sót lại của họ. Ông nói: “Đây là cả một thế giới bí ẩn, đầy sức hút nhưng chưa chắc ai cũng hiểu trọn vẹn”. Mở sang tệp file các tác phẩm đã chuẩn bị “xuất xưởng”, gồm Lễ hội người Thái ở Nghệ An (200 trang); Trò chơi dân gian người Thái ở Nghệ An (200 trang); Lễ hội buộc vía lớn của người Thái (500 trang), ông cho hay, ba tác phẩm này thuộc Đề án bảo tồn các tác phẩm văn học nghệ thuật DTTSVN thuộc Hội VHNT các DTTSVN đã ký hợp đồng năm 2019 nhưng “vấp” phải đại dịch nên bị đang bị chậm lại.

Nhìn những chồng sách đã xuất bản và tủ tư liệu quý giá của nhà văn người dân tộc Thái, tôi hỏi ông: “Sau đợt xuất xưởng này chắc nhà văn không còn miệt mài với chiếc máy vi tính nữa”. Nhà văn cười: “Khi viết mình không run tay vì đó là sự tái hiện cuộc sống và con người của bản mường quê mình. Viết xong được chồng sách này thấy hạnh phúc vô cùng. Còn sắp tới ư? Ngừng sao được. Vốn cổ của đồng bào dân tộc thiểu số riêng ở Nghệ An vẫn còn nhiều, còn mênh mông lắm. Mình là người hướng nội nên mình vẫn đang hướng vào sự mênh mông giàu có đó”. 

VŨ TOÀN

Print

Hãy Đăng nhập hoặc Đăng ký đăng nhận xét.

Danh mục bài viết

«Tháng Ba 2024»
T2T3T4T5T6T7CN
26
27
28
29
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
2021222324
25262728293031
1234567

© BÁO VĂN HÓA ĐIỆN TỬ
Cơ quan chủ quản: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
Giấy phép Báo điện tử số: 422/GP-BTTTT cấp ngày 19.8.2016
Bản quyền thuộc về Báo Văn hóa. Mọi hành động sử dụng nội dung đăng tải trên Báo điện tử Văn hóa tại địa chỉ www.baovanhoa.vn phải có sự đồng ý bằng văn bản của Báo điện tử Văn hóa.
Liện hệ quảng cáo: 024.22415051

Tổng Biên tập:NGUYỄN ANH VŨ

Phó tổng Biên tập: PHAN THANH NAM

Phó tổng Biên tập: NGUYỄN VĂN MƯỜI

Tòa soạn: Số 33 ngõ 294/2 Kim Mã, phường Kim Mã, quận Ba Đình, TP Hà Nội
Điện thoại: 024.38220036 - FAX: 024.38229302
Email: baovanhoa@fpt.vn

Close 2024 Bản quyền thuộc về Báo Văn hóa
Back To Top