VHO- Một tàu vũ trụ của Nhật Bản đã tiếp cận xuống một tiểu hành tinh trong nỗ lực thu thập mẫu đá trên bề mặt.

Tàu thăm dò Hayabusa-2 đang cố lấy mẫu từ một địa điểm được chọn trước trên tiểu hành tinh Ryugu lúc 23:00 GMT ngày 21.2

Tàu vũ trụ đã chạm tới tiểu hành tinh Ryugu vào tháng 6 năm 2018 sau hành trình kéo dài ba năm rưỡi từ Trái đất. Nó dự kiến sẽ trở lại Trái đất với nguyên liệu đá mà nó đã lấy vào năm 2020. Trong quá trình thu thập mẫu, tàu vũ trụ đã tiếp cận tiểu hành tinh rộng 1km với một dụng cụ gọi là sừng lấy mẫu. Khi chạm xuống, một "viên đạn" 5g làm bằng tantalum kim loại đã được bắn vào bề mặt đá với tốc độ 300m/s. Các hạt được xới tung lên bởi tác động nên đã bị bắt bởi sừng lấy mẫu. Quản lý dự án Hayabusa-2 Yuichi Tsuda cho biết: "Chúng tôi đã thực hiện một cú tiếp cận thành công, bao gồm bắn một viên đạn","Chúng tôi đã thực hiện cú tiếp cận lý tưởng trong điều kiện tốt nhất”. Tàu vũ trụ bắt đầu đi xuống từ "vị trí trú ẩn" 20km so với bề mặt của tiểu hành tinh vào đầu giờ ngày 21 tháng 2 (GMT) - muộn hơn vài giờ so với kế hoạch. Ryugu thuộc loại đá vũ trụ đặc biệt nguyên thủy được gọi là loại C. Tiểu hành tinh gần Trái đất (NEA) là một di tích còn sót lại từ những ngày đầu của Hệ Mặt trời.

Giáo sư Alan Fitzsimmons, từ Đại học Queen Belfast, nói với BBC News: "Chúng tôi nghĩ rằng chúng tôi hiểu cách các tiểu hành tinh giàu carbon di chuyển từ vành đai tiểu hành tinh để trở thành các tiểu hành tinh gần Trái đất, nhưng các mẫu từ Ryugu sẽ cho phép lịch sử của nó được khám phá."Sau nhiệm vụ Rosetta, giờ đây rõ ràng phần lớn nước trên Trái đất không đến từ sao chổi trong những ngày đầu của Hệ Mặt trời. Chúng tôi tin rằng các tiểu hành tinh giàu carbon (loại C) có thể có một lượng nước đáng kể bị khóa trong đá của chúng Có thể các tiểu hành tinh như vậy đã mang đến Trái đất cả nước và những chất hữu cơ cần thiết cho sự sống bắt đầu."Những mẫu này sẽ rất quan trọng trong việc điều tra khả năng này”.

Hayabusa-2 trước đó đã bỏ một "điểm đánh dấu mục tiêu" nhỏ giống như túi đậu vào Ryugu. Điều này đã được sử dụng như một hướng dẫn khi tàu vũ trụ rơi xuống bề mặt gồ ghề của tiểu hành tinh. Bộ điều khiển đang nhắm vào trung tâm của một vòng tròn, đường kính khoảng 6m, nằm cách điểm đánh dấu mục tiêu khoảng 4-5m. Cơ quan vũ trụ Nhật Bản (Jaxa) ban đầu đã lên kế hoạch thực hiện chiến dịch tiếp cận vào tháng 10 năm ngoái. Nhưng bề mặt của tiểu hành tinh được tìm thấy gồ ghề hơn nhiều so với dự kiến, với rất nhiều tảng đá khổng lồ khiến bạn khó tìm được vị trí đủ rộng và bằng phẳng để lấy mẫu.Bộ điều khiển đã hy vọng họ sẽ có diện tích đường kính khoảng 100m để nhắm mục tiêu. Nhưng vì các đặc tính bề mặt, điều này đã được giảm xuống thành một vòng tròn 6m cho những gì các thành viên trong nhóm đang gọi là "chạm chính xác". Mũi khoan thăm dò lấy mẫu vào đáy tàu vũ trụ có chiều dài 1m. Do đó, điều quan trọng là không có tảng đá nào cao hơn 50 cm tại khu vực hạ cánh, để giảm khả năng phần thân của tàu vũ trụ có thể đâm vào đá. Tính chất bề mặt không mong đợi cũng có khả năng ảnh hưởng đến lượng vật liệu được thu thập. Trước khi đến Ryugu, các nhà nghiên cứu đã dự kiến bề mặt sẽ được bao phủ trong một lớp bột vật liệu hạt mịn - regolith. Trên thực tế, lớp bao phủ bên trên hóa thạch gần giống với sỏi, bao gồm các khối đá có kích thước centimet hoặc lớn hơn.

Mũi tên màu đỏ hiển thị vị trí của điểm đánh dấu trên bề mặt

Giáo sư Fitzsimmons đã thông tin với BBC News: "Đây là một điều ngạc nhiên, vì các tiểu hành tinh gần Trái đất khác mà chúng tôi đã ghé thăm trước đây đã cho thấy các khu vực bị chi phối bởi các hạt nhỏ". Có thể là do thành phần giàu carbon, vì các NEA trước đó bao gồm đá silicat, giống Trái đất hơn. Nhưng hình dạng của Ryugu cũng ngụ ý rằng nó quay nhanh hơn nhiều trong quá khứ, vì vậy điều này có thể đã ảnh hưởng đến kích thước của các hạt trong một số mẫu nghiên cứu. "Các nhà khoa học đã thực hiện các thử nghiệm bổ sung tại Nhật Bản để xác định liệu vật liệu mẫu vẫn có thể được thu thập bởi tàu vũ trụ hay không. Họ đã sử dụng một thùng chứa sỏi nhân tạo có phân bố kích thước tương tự như trên Ryugu. Trong một buồng chân không, họ bắn một viên đạn tantalum giống hệt với viên đạn mà Hayabusa-2 sử dụng vào sỏi. Theo Jaxa, kết quả của thử nghiệm vượt quá mong đợi, với các mảnh đá tantalum mang lại các mảnh đá trong phạm vi kích thước có thể dễ dàng đi qua sừng lấy mẫu. Điều này cho thấy Hayabusa-2 đã có thể thu thập một mẫu.

Vào tháng 9, Hayabusa-2 đã triển khai hai "phễu" robot tự đẩy mình qua bề mặt Ryugu, gửi lại hình ảnh và dữ liệu khác. Sau đó, vào tháng 10, "trung tâm điều hành" đã gửi một gói thiết bị Pháp-Đức có tên là Mascot lên bề mặt. Cuối năm nay, có lẽ vào tháng 3 hoặc tháng 4, Jaxa có kế hoạch kích nổ một loại thuốc nổ sẽ đấm một miệng hố vào bề mặt của Ryugu.Hayabusa-2 sau đó sẽ rơi xuống miệng núi lửa để thu thập các mẫu vật liệu mới chưa bị thay đổi bởi các thiên thạch tiếp xúc với không gian.

Alan Fitzsimmons cho biết: "Chúng tôi biết rằng bề mặt của các tiểu hành tinh bị thay đổi theo thời gian bằng cách bắn phá các hạt năng lượng từ Mặt trời và không gian giữa các vì sao". "Tuy nhiên, các nghiên cứu với kính viễn vọng cho thấy 'sự phong hóa không gian' này ảnh hưởng đến bề mặt của các tiểu hành tinh giàu carbon khác với những vật thể chủ yếu được tạo ra từ các khoáng vật silicat giống như đá hơn. Ruygu sẽ đóng một vai trò rất quan trọng trong việc hiểu điều này xảy ra như thế nào".

ĐỖ THU HẰNG (Theo BBC)